મહારાણા પ્રતાપ નો ઈતિહાસ યુવા પેઢી માટે દીપસ્તંભ છે

મહારાણા પ્રતાપ નો વ્યક્તિગત ઈતિહાસ

• નામ – કુંવર પ્રતાપ જી (શ્રી મહારાણા પ્રતાપ સિંહ જી)
• જન્મ – 9 મે, 1540 એ.ડી.
• જન્મસ્થળ – કુંભલગઢ, રાજસ્થાન
• પુણ્યતિથિ – 29 જાન્યુઆરી, 1597 એ.ડી.
• પિતા- શ્રી મહારાણા ઉદય સિંહ જી
• માતા – રાણી જયવંતા કંવર જી
• રાજ્ય – મેવાડ
• શાસનકાળ – 1568-1597 એ.ડી.
• શાસન અવધિ – 29 વર્ષ
• રાજવંશ – સૂર્યવંશ
• રાજવંશ – સિસોદિયા
• શાહી પરિવાર – રાજપૂતાના
• ધાર્મિકતા – હિંદુ ધર્મ
• યુદ્ધ – હલ્દીઘાટીનું યુદ્ધ
• રાજધાની – ઉદયપુર
• પુરોગામી – મહારાણા ઉદય સિંહ
• અનુગામી – રાણા અમર સિંહ

મહારાણા પ્રતાપ નો જન્મ દિવસ

મહારાણા પ્રતાપ સિંહજીનો પ્રિય ઘોડો હતો, જેનું નામ ‘ચેતક’ હતું. રાજપૂત શિરોમણી મહારાણા પ્રતાપ સિંહ ઉદયપુર, મેવાડમાં સિસોદિયા વંશનો રાજા હતો. ધન્ય છે એ તારીખ જ્યારે મેવાડની બહાદુર ભૂમિ પર મેવાડ-મુકુટમણિ રાણા પ્રતાપનો જન્મ થયો હતો. મહારાણાનું નામ વીરતા અને સંકલ્પ માટે ઈતિહાસમાં અમર છે. વિક્રમી સંવત કેલેન્ડર મુજબ, મહારાણા પ્રતાપની જન્મજયંતિ દર વર્ષે જ્યેષ્ઠ, શુક્લ પક્ષ તૃતીયાના રોજ ઉજવવામાં આવે છે.

મહારાણા પ્રતાપ વિશે કેટલીક રસપ્રદ માહિતી:-

1. મહારાણા પ્રતાપ એક જ ઝાટકે ઘોડાની સાથે દુશ્મન સૈનિકને પણ કાપી નાખતા હતા.

2….. ઈબ્રાહિમ લિંકન જ્યારે ભારતની મુલાકાતે હતા ત્યારે તેમણે તેમની માતાને પૂછ્યું કે તમારા માટે ભારતથી શું લાવું . ત્યારે માતાએ જવાબ આપ્યો – “હલ્દી ઘાટીમાંથી મુઠ્ઠીભર ધૂળ લાવજે , તે મહાન દેશની વીર ભૂમિ જ્યાં રાજા તેની પ્રજા પ્રત્યે એટલા વફાદાર હતા કે તેણે અડધા ભારતને બદલે પોતાની માતૃભૂમિ પસંદ કરી” પરંતુ કમનસીબે તેમનો પ્રવાસ રદ થઈ ગયો હતો. તમે આ પુસ્તક “બુક ઑફ પ્રેસિડેન્ટ યુએસએ” માં વાંચી શકો છો.

3…. મહારાણા પ્રતાપના ભાલાનું વજન 80 કિલો હતું અને બખ્તરનું વજન પણ 80 કિલો હતું. હાથમાં બખ્તર, ભાલા, ઢાલ અને તલવારનું વજન ઉમેરવામાં આવે તો કુલ વજન 207 કિલો હતું.

4…. આજે પણ મહારાણા પ્રતાપની તલવાર, બખ્તર વગેરે. ઉદયપુરના રાજવી પરિવારના સંગ્રહાલયમાં સાચવેલ છે.

5…. અકબરે કહ્યું હતું કે જો રાણા પ્રતાપ મારી આગળ નમશે તો તે અડધા ભારતના વારસદાર બનશે, પરંતુ બાદશાહ અકબર જ રહેશે. પરંતુ મહારાણા પ્રતાપે અધીનતા ની રજૂઆત સ્વીકારવાની ના પાડી.

6…. હલ્દી ઘાટીના યુદ્ધમાં મેવાડના 20000 સૈનિકો હતા. અકબરના પક્ષમાંથી 85,000 સૈનિકોએ યુદ્ધમાં ભાગ લીધો હતો.

7. મહારાણા પ્રતાપના ઘોડા ચેતકનું મંદિર પણ છે, જે હલ્દી ઘાટીમાં આજે પણ સુરક્ષિત છે.

8. જ્યારે મહારાણા પ્રતાપે મહેલ છોડયો ત્યારે લુહાર જાતિના હજારો લોકોએ પણ તેમની સાથે ઘર છોડી દીધું અને રાણાની સેના માટે રાત-દિવસ તલવારો બનાવી. આજે ગુજરાત, મધ્યપ્રદેશ અને રાજસ્થાનમાં આ સમાજને ગઢિયા લોહાર કહેવામાં આવે છે. આવા લોકોને હું નમન કરું છું.

9…. હલ્દી ઘાટીના યુદ્ધના 300 વર્ષ પછી પણ ત્યાંની જમીનોમાં તલવારો મળી આવી હતી. તલવારોનો છેલ્લો જથ્થો 1985માં હલ્દી ઘાટીમાં મળ્યો હતો.

10….. મહારાણા પ્રતાપને “શ્રી જૈમલ મરતિયા જી” દ્વારા શસ્ત્રો શીખવવામાં આવ્યા હતા જેઓ 8000 રાજપૂત નાયકો સાથે 60,000 મુઘલો સાથે લડ્યા હતા. તે યુદ્ધમાં 48000 માર્યા ગયા હતા. જેમાં 8000 રાજપૂત અને 40000 મુઘલો હતા.

11. મહારાણાના મૃત્યુ પર અકબર પણ રડી પડ્યો હતો.

12…. મેવાડના આદિવાસી ભીલ સમુદાયે હલ્દી ઘાટીમાં તેમના તીરોથી અકબરની સેનાને કચડી નાખી હતી, તેઓ મહારાણા પ્રતાપને તેમના પુત્ર માનતા હતા અને રાણા તેમની સાથે ભેદભાવ વિના રહેતા હતા. આજે પણ મેવાડના પ્રતીકની એક તરફ રાજપૂતો અને બીજી બાજુ ભીલ છે.

13….. મહારાણા પ્રતાપના ઘોડા ચેતક મહારાણાએ 26 ફૂટની નદી પાર કરીને વીરગતિ પ્રાપ્ત કરી. તેનો એક પગ ભાંગ્યા બાદ પણ તેણે નદી પાર કરી હતી. જ્યાં તે ઘાયલ થયો હતો ત્યાં આજે ઘોડી આમલી નામનું ઝાડ છે, જ્યાં ચેતકનું મૃત્યુ થયું છે, ત્યાં ચેતક મંદિર છે.

14….. રાણાનો ઘોડો ચેતક પણ ખૂબ શક્તિશાળી હતો, તેના ચહેરા સામે હાથીની સૂંઢ નો ઉપયોગ દુશ્મનના હાથીઓને મૂંઝવવા માટે કરવામાં આવતો હતો. આ હેતક અને ચેતક નામના બે ઘોડા હતા.

15…..તેમના અવસાન પહેલા, મહારાણા પ્રતાપે 85% મેવાડ ફરીથી જીતી હતી. સોના ચાંદી અને મહેલ છોડીને તે 20 વર્ષ સુધી મેવાડના જંગલોમાં ભટકતા રહ્યા .

16…. મહારાણા પ્રતાપનું વજન 110 કિગ્રા હતું અને ઊંચાઈ 7’5 હતી”, તેમના હાથમાં બે મ્યાનવાળી તલવાર અને 80 કિલો ભાલો હતો.

મહારાણા પ્રતાપના હાથીઓ ની વાર્તા:

મિત્રો, તમે બધાએ મહારાણા પ્રતાપના ઘોડા ચેતક વિશે તો સાંભળ્યું જ હશે, પરંતુ તેમની પાસે એક હાથી પણ હતો. જેનું નામ રામપ્રસાદ હતું. ચાલો હું તમને તેના વિશે કેટલીક બાબતો કહું. અલ-બદાયુની દ્વારા તેમના એક ગ્રંથમાં રામપ્રસાદ હાથીનો ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો છે, જે મુઘલો વતી હલ્દીઘાટીના યુદ્ધમાં લડ્યા હતા.

Also read : મારા જ કત્લ માટે તલવાર માંગતો’તો : એક ગુજરાતી કવિતા